Japon deprem uzmanından çarpıcı tespit: Türkiye’de binalar mezar gibi !

Japon deprem uzmanı Yoshinori Moriwaki 32 yıldir Türkiye’de yaşıyor. Türkiye gibi bir deprem ülkesi olan Japonya ile aramızdaki en büyük farkın ‘hazırlık’ ve ‘eğitim’ olduğunu dile getiren Moriwaki’ye göre felaketin asıl sorumlusu ruhsatsız kaçak binalar.

Alev Gürsoy Cimin / Posta – Bu son yılsinin en büyük kıyameti. Beklenen bir depremdi. Daha evvelce defalarca Türk eksperler da konuştu bizler de. Bu denkli yıkıcı olacağını kimse ön görü edemezdi ama öngörülüyordu. Korkutmak istemem ama artçıları kimi zaman 1 ay sürüyor. O yüzden bu bölgelerde çok ama çok dikkatli olmakta yarar var.

Neler yapılmalı?

Öncelikle yıkılmayan evlere girilmemeli. Belki siz çok dayanıklı görebilirsiniz, tek bir çatlak bile olmayabilir ama siz ne zemini ne de o binanın yapısını biliyorsunuz. Orası bundan sonra bir risk. Oteller, AVM’ler, hasadetler, okullar hiçbiri güvenilir değil. Artçılar kimi zaman çok büyük olabiliyor. Evet, hava soğuk ama henüz çadırlar daha güvenilir. Ya da yetkililerin tespit ettiği noktalar. Kamu binalarına girmek de doğru değil.

BİNALARIN YÜZDE 60’I KAÇAK

Bu denli büyük bir felaket hayatamızı neye bağlıyorsunuz?

Ruhsatsız kaçak yapılara. Yıkılan yapılara baktığınızda yeni binalar da ağırlıkta, yalnızca eski binalar değil yerle bir olan. Bu binaların hiçbiri yapı denetimine ideal değil. 7,9 Erzincan depreminden sonra ikinci büyük deprem bu. Ama Japonya’da büyüklüğü 8 de olsa 9 da olsa bina çökmüyor. Dünyadaki depremlerin yüzde 20’si Japonya´da gerçekleşiyor. Japonya, çok büyük depremler yaşadı. O amaçla Japonya depremlere hazır. Türkiye’deki binaların yüzde 60’ı kaçak. Bu korkunç bir rakam. Esasında yönetmelik çok iyi bundan sonra. Türkiye, Japonya’dan daha katı. Ama ona karşın bunu takip etmiyor kimse. Bunu çözüme ulaştırmak lazım.

Kurtarma çalışmalarına dair ne söylersiniz?

Japonya’da bile sizdeki gibi iyi ekipler yok. AFAD gibi… Şu an şartlar çok zor. Yollar, tabiat koşulları… 10 ile aniden yetişmek çok zor.

Bu depremlerin bu denli yıkıcı olmasını da kaçak yapılara mı bağlıyorsunuz?

Elbette. Devlet ve belediye ruhsatsız binalara geçit vermemeli. Japonya’da bir adet kaçak bina yok. Bizde de eski binalar var ama yönetmeliğe ideal. Yıkılmıyor. Ve bunları yıkmak yerine güçlendirme yapılıyor. Örneğin genel af bile anlaşılır zira insan pişman olur ya da kendini düzeltebilir. İmar affı ise anlaşılmaz zira dayanıksız ya da hasar görmüş beton pişman da olamaz, kendini de düzeltmez, imar affı Türkiye amacıyla çok riskli.

ARADA UÇURUM VAR

Japonya ile bizim farkımız nedir?

Arada uçurumlar var. Örneğin bilim ve eğitimde. Türkiye deprem konusu ile ilgili halen çok şuursuz. İnsanlar eğitilmedi. O kültür kimseye yerleştirilmedi. Bizde kreşlerde başlıyor bu eğitim. Türkiye’de yalnızca olduğunda deprem konuşuluyor. Hâlbuki Türkiye tam bir deprem ülkesi. Binalar yıkılınca insanlar ölünce bunu bahsetmek bize yalnızca yas ve acıdan diğer bir şey getirmez. Diğer depremlerde de üzülmemizi sağlar. Türkiye’de 1 metrekarede 1 insan varsa Japonya’da 4 insan var. Alan yetersizliği nedeniyle Japonya’da gökdelenler yapılıyor. Ancak Türkiye’de Konya gibi düz bölgeler mevcutken Ankara, İstanbul, İzmir gibi şehirlerde dikey mimari seçiliyor. Deprem büyüklüğü olarak Türkiye, Japonya’dan daha talihli ama depremde ölen şahıs sayısına baktığımızda Türkiye, dünyada üçüncü sırada yer alıyor. Bu ölüm oranını utanarak söylüyorum.

Bu depremlerden sonra İstanbul tedirgin oldu. Haklı bir tedirginlik mi bu?

Çok haklı bir korku. Marmara Bölgesi’nde 30 yıl amacıylade yüzde 70 mümkünlıkla 7.4 büyüklüğünde deprem bekliyoruz… 1 ay sonra da olabilir 1 yıl sonra da. Marmara Bölgesi’nde 4 noktada uzun vakittir kırılmayan faylar var. Ve burası çok tehlikeli ve yakında bekliyoruz ve İstanbul buna katiyen hazır değil.

GÜÇLENDİRME YAPILMALI

1999 Depremi’nden sonra bir şey değişmedi yani!

Binalar maalesef mezar gibi! 1999 depreminden sonra Marmara Bölgesi’ne 29 aygıt koyduk. İnce ince ölçümler yapıyoruz. Olası bir deprem ardından amacıyla hasar hesapları yapıyoruz. ‘Ne kadar bina çökebilir ya da ekonomi nasıl etkilenebilir’ diye. Devlet ve belediyelerin yaptığı çalışmalar ile Türkiye’nin depreme hazırlıklı olması, hasarı yüzde 70 oranda düşürebilir. Deprem varsa nerede olursa olsun, hazır olmak lazım. Bu eğitimle olur. Doğru imar ile doğru mühendislikle. Yeniden bina gerçekleştirmek yerine güçlendirme yapılırsa daha süratli yürünebilir.

Siz kendi evinizde mümkün bir deprem amacıyla nasıl önlemler aldınız?

Özellikle mantolamaları çok dayanıklı yaptık. Eşyalar duvara sabit. Ama mühim olan zemin ve bina. Buna herkes baktırsın. Hayat üçgeni mühim ama binanız daha mühim.

DEPREM BAKANLIĞI KURULMALI

Türkiye deprem konusu ile ilgili çok şuursuz bir ülke mi?

Eğitim çok mühim. Bu hususta maalesef zayıfız. Japonya’da 2011’de çok büyük bir deprem oldu ama bina çökmedi. Yaralanan birkaç şahıs oldu, pencerelerden atladı, onlar da Türk’tü. İnsanlara hayat üçgenini öğreteceksiniz. Depremde nasıl hayatta kalınır? Bunu hafızasına kazıyacaksınız! İnsanlar panik olmamayı öğrenecek. Anaokulundan başlamalı bu eğitim. Sadece yılde bir tatbikat yaparak olmaz.
Örneğin bir deprem bakanlığı kurulmalı. Bu birim yalnızca depremle ilgilenmeli. Bakın bizler de Japonya’da dua ediyoruz. Dua edin ama yalnızca dua etmekle olmaz. Binaları güçlendirin ardından dua edin. Muhakkak başınızda bir deprem çantanız olsun. İnsan susuz üç gün yaşayamaz ama su olursa yıkıntı altında 1 ay bile yaşar.

Düdük ya da kendinizi duyurabileceğiniz her şey olsun o çantada. Hem de okulları ve hasadetleri şuandan güçlendirin. Yenisini gerçekleştirmeyle uğraşmayın. Hayat kurtaran hayat üçgeni değil binadır bunu da unutmayın! Doğru zemin, doğru bina, doğru müteahhit.